قصه گویی ابزاری برای تربیت

خلاصه :

ارتباط موثر یکی از مهم ترین مهارت هایی است که هر پدر ومادری در زمینه تربیت فرزند خود به آن نیاز دارند.

به کودکی که برای استفاده از وسایل بازی در پارک ،نوبت را رعایت نمی کند چگونه آموزش می دهید؟

انگیزه به سلام کردن را در کودکی که تمایلی به این کار ندارد ، چگونه ایجاد نمائید؟

چگونه کودک را به پیروی از مقرراتی که در خانه ومدرسه وضع شده است ترغیب می نمائید؟

یکی از موثرترین روش های ایجاد رفتار مطلوب وکاهش رفتار نامطلوب در کودکان ،استفاده از قصه گویی است.پژوهشگران حوزه اصلاح و درمان رفتار کودکان ،معتقدند که برای این کار لازم است از روش های غیرمستقیم استفاده شود.

داستان گویی یکی از روش های بسیار موثر در این زمینه است. ازطرفی قصه گفتن باعث افزایش مهارت گوش دادن ، تجسم وتخیل  کودک خواهد شد.

تعریف کردن اصل یک داستان وافسانه برای کودک از کارتون ساخته شده براساس آن داستان، موثرتر و آموزنده تراست.زمانی که داستان از طریق کارتون یا فیلم توصیف می شود، فرصت به کار افتادن تخیل وتجسم کودک، کاهش می یابد.زیرا در کارتون تمام اجزاء ازقبیل رنگ ها، اندازه ها، شکل ها وصداها، از پیش تدوین ومشخص شده است.اما زمانی که در قصه گفته می شود: "حیوانات قصه ما در مزرعه ای بسیار  سرسبز و زیبا  ،روی یک کوه بلند زندگی می کردند" ،هر کودکی تصوری منحصر به فرد از مزرعه مورد نظر خواهد ساخت و ذهن او جهت ساختن یک تصویر، به جستجو و فعالیت خواهد پرداخت و از این طریق ، ذهن فعالیت پویاتری را سپری خواهد کرد.راه های بسیاری جهت افزایش کیفیت قصه گویی وجود دارد که در اینجا به چند تکنیک اشاره خواهد شد ، این فنون به شما کمک خواهند کرد که فرایند قصه گویی خود را اثر بخش تر کنید. به نظر می رسد اغلب قصه های موثر، ترکیبی از این تکنیک ها را به کار می گیرند.شما نیز می توانید به همین صورت عمل نمائید تا تاثیرات قصه گویی خود را افزایش دهید.این تکنیک ها عبارتند از:

1-آموزش غیرمستقیم( استفاده از نقل قول)

دراین تکنیک از روش غیرمستقیم استفاده می شود تا پیام، بدون مقاومت در ذهن شنونده (کودک) پذیرفته شود. می توانید آن چه را که می خواهید به کودک بگوئید، از طریق یکی از شخصیت های داستان برای او نقل کنید.به طور مثال ،در طی داستان بگویید، فیل به زرافه گفت:"تو نباید فضای جنگل و محل زندگی حیوانات جنگل را کثیف وآلوده کنی".زمانی که از مثال استفاده می شود ، کودک درسطح هوشیار، آگاه نیست که مطلب مورد نظر متوجه اوست زیرا توجه هوشیار او معطوف به داستان وشخصیت های آن است اما ضمیر ناهوشیار او ،این توصیه و پیام را دریافت می کند وفرایند یادگیری رفتار جدید از طریق ضمیر ناهوشیار کودک فعال می شود.

2-مکث ونشانه گذاری(مکث کردن قبل از نکات مهم مطلب)

مکث در مکالمه معنای خاصی دارد واین کار باعث جلب توجه شنونده می شود.مکث باعث خواهد شد که حتی اگر عاملی باعث حواس پرتی شده است،مجددا تمرکز روی مطلب انجام شود.از طرفی در زمان مکث ،به کلامی که بعد از مکث بیان می شود معنای خاصی بخشیده شود.

به عنوان مثال مریم فهمیده بود که(مکث) با تمیز نگه داشتن اطراف محل زندگی خود می تونه با همسایه هاش رابطه بهتری داشته باشه.

درکنار مکث، نشانه گذاری نیز می تواند بسیار تاثیر گذار  باشد.نشانه گذاری یعنی برای تاکید بیشتر روی قسمتی از کلام متمرکز شویم.روش موثر دیگر برای نشانه گذاری این است که نام کودک نیز درمیان داستان گنجانده شود.در این حالت اگر نام کودک دربخش مهمی از داستان آورده شود، باعث خواهد شد که کودک ،خود را با شخصیت داستان همانند سازد.

3-خلاصه گویی(حذف جزئیات)

سعی کنید که جزئیات خاص را در داستان کم تر کنید.کودکان توصیف های کلی و واضح نشده را با تصورات خلاق خود تکمیل می کنند.هر قدر جزئیات بیشتری از داستان در اختیار کودک قرار داده شودبه همان اندازه  قدرت تخیل کودک ،کمتر به کار خواهد افتاد، اما اگر جزئیاتی از داستان حذف شود، فرصتی فراهم خواهد شد که کودک در ذهن خود مطالب میانی را تجسم وتصور نماید. دو جمله زیر را بایکدیگر مقایسه نمایید:

مثال اول:لاک پشت با احساس خطر به داخل لاک خود پناه برد.

مثال دوم:لاک پشت با احساس خطر سر، دست وپای خود را به داخل لاک خود جمع کرده وپنهان شد.

درمثال دوم در مورد چگونگی عملکرد لاک پشت توضیحات بیشتری داده شده وجایی برای ایجاد تصورات خلاق باقی نگذاشته است ولی در مثال اول این فعالیت به وسیله خود کودک صورت می گیرد وتجسم وتخیل کودک فعال می شود.

4-استفاده مناسب ازصدا

صدای فرد قصه گو مهم ترین ابزار قصه گویی است.می توانید با تغییر صدای خود مفاهیم مختلفی را به مخاطب خود منتقل نمائید.تقویت بیان(بلند کردن صدا ویا تاکید بیشتر بر روی کلمه در قسمت های مهم داستان که دارای نکات آموزنده می باشد) بسیار موثر است.گوینده داستان باید بداند که لازم است در قسمت هایی از داستان ،تن صدا را بالا یا پایین ببرد،  درلحظاتی کلمات را با تاکید بیشتر بیان کند ودر جایی سرعت خواندن بیشتر ودرجایی دیگر کمتر باشد و از مکث ها در جایگاه مناسب استفاده شود.